شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک – ایران ترجمه – Irantarjomeh

مقالات ترجمه شده آماده گروه  مدیریت – بازرگانی

مقالات ترجمه شده آماده کل گروه های دانشگاهی

مقالات

چگونگی سفارش مقاله

الف – پرداخت وجه بحساب وب سایت ایران ترجمه(شماره حساب)ب- اطلاع جزئیات به ایمیل irantarjomeh@gmail.comشامل: مبلغ پرداختی – شماره فیش / ارجاع و تاریخ پرداخت – مقاله مورد نظر --مقالات آماده سفارش داده شده پس از تایید به ایمیل شما ارسال خواهند شد.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

بینش­های مفهومی در ارتباط با شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

چکیده

در برخی از مواقع شوک­های استراتژیک آنچنان معاهده­ها و پیمان های متعارف را دچار لرزش و نوسان می نمایند که سازمان ها و مؤسسات تحت تاثیر را وا می دارد تا به طور اساسی اقدام به تغییر جهت­ استراتژی ها، اهداف، خط مشی ­های مرتبط با سرمایه­گذاری و همچنین دیگر پارامترهای خود نمایند. از نقطه نظر تعریف شوک استراتژیک غیر مترقبه و غیر­قابل پیش ­بینی می­باشد.

«شوک» و «غافلگیری» به عنوان دو کلمه مترادف به شمار نمی­آیند، با این وجود از نقطه نظر معنایی آنها استنباط های مشابهی را تداعی می­کنند. شوک­ها به صورت متمایز از دیگر رخدادهای غیر مترقبه با اهمیت استراتژیک می­باشند، چرا که آنها غالبا غیر مترقبه بوده و در استراتژی­های امنیتی و نظامی معرف نابسندگی ها و ویژگیهای نامکفی هستند، چرا که بروز آنها سبب برهم زدن وضعیت و شرایط باثبات موجود که وجود آنها برای تداوم مناسب کار یک سیستم دفاع ملی و امنیت ملی ضروری می­باشد شده و موجب ایجاد نابسامانی­های اصلی و استراتژیکی می­شود.

کلمات کلیدی: شوک استراتژیک، غافلگیری استراتژیک، استراتژی­های نظامی، دفاع، امنیت، تاثیر، احتمال.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

مقدمه

شوک استراتژیک به خودی خود به عنوان هدیه­ای جهت تغییر طبیعت «بازی» به شمار می­آید که بر حسب آن آشوب­ها و اختلالات حاصله به طور ناگهانی و سریعا رخ می­دهند.

مبدأ و ریشه این مفهوم را می­توان با برگشت به مقاله های انتشار یافته­ در این موضوع به وسیله «Doctrine Joint، Concepts  Centre,  UK»، تحت عنوان «خط مشی ­های استراتژیک. روش شناسی، یافته های کلیدی و شوک­ها» (مارس ۲۰۰۳) مد نظر قرار داد، که در آن  نوعی تعریف خاص در ارتباط با شوک استراتژیک مشخص شده است. بنابراین، شوک به عنوان «یک رخداد با تاثیر شدید و در عین حال احتمال وقوع اندک» به شمار می­آید. یکی از مثال های مربوط به شوک عبارت است از: فروپاشی جهانی سیستم مالی که سبب تحت الشعاع قرار دادن مقوله اطمینان و اعتماد به نظام کاپیتالیسم یا سرمایه داری شده است. منابع دیگری که در آنها قابلیت دست یافتن به تفاسیر مفهومی شوک استراتژیک وجود دارند همانند آثار  Sam J Tangredi  است،  مثل: «کلیه جنگهای محتمل؟ به سمت یک نگرش جامع در ارتباط با محیط امنیتی آینده، ۲۰۰۱- ۲۰۲۵”. که در آن وی مواردی را در ارتباط با جنگ­ها و سناریو­های محتمل آینده پیش­بینی نموده و بر مبنای آن از مفهوم مشابهی استفاده کرده است که آن را تحت عنوان رخدادهایی می­نامد که نمی­توان آن را به طور کامل پیش­بینی نمود، یعنی موارد شگفتی ساز[۱]». چنین مواردی همچنین به عنوان بینش­های علمی با ارزش تلقی می­شوند که در این زمینه در تحقیقات مختلف می­توان آن­ها را یافت، همانند: پروژه US OSD “خط مشی ­های استراتژیک و شوک­ها”، (۲۰۰۷)، کنسرسیوم پروژهiKnow [2].

تحت ویژگیهای تکامل و شرایط محیط امنیتی کنونی و آتی با قابلیت پیش بینی کمتر، به واسطه عوامل مختلف، از یک طرف، بواسطه دینامیک تراز قدرت در سطح منطقه­ای یا ملی، و از طرف دیگر، پدیده جهانی­ شدگی و ویژگی­های مختلف آن (همانند ویژگی­های سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، غیره)، تفکر متعارف در ارتباط با امنیت و دفاع دیگر موجب ایجاد پاسخ­ها و واکنش­های مکفی، به موقع، و کارا در برابر خطرات جدید، ریسک­ها و آسیب­های محتملی که ناشی از رخدادهای دینامیکی می­باشند، که خود توصیف کننده ویژگی­های شروع این قرن است، نخواهد بود.

[۱] wild  cards

[۲] iKnow Project Consortium

در این مقاله، ما سعی می نمائیم تا پاسخی را برای سؤالات ذیل فراهم آوریم:

شوک های استراتژیک چیستند یا کدام نوع از شوک ها دارای تاثیر عمیق بر روی خط مشی  و تصمیم­گیری در حوزه دفاعی و امنیتی می­باشند، و چگونه قابلیت بررسی تاثیر شوک­های استراتژیک بر روی مؤسسات دفاعی وجود دارد و چگونه می­توان نسبت به ارائه یک تحلیل اکتشافی / کاوشی در مبحث رخدادهای اصلی اقدام نمود که ممکن است به واسطه چنین مواردی به وجود آمده باشند. این مورد به خوبی درک و شناسایی شده است که محتوای استراتژیک محیط عملیاتی آتی به وسیله تجلّی یا ظهور عواملی نظیر حفظ یک حالت ناامنی و عدم قطعیت، که به وسیله شوک های استراتژیک مشخص می­شوند، پیکربندی خواهند شد.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

۱- شوک استراتژیک

تعریف عبارت شوک در دیکشنری توصیفی رومانی (DEX) دارای مفاهیم مختلفی می باشد. البته هیچ رجوعی به کاربردهای و استنباط های خاص در رشته امنیت و دفاع در آن نشده است. مورد استثناء رجوع به واحدهای نظامی می باشد که جهت ایجاد نوعی تاثیر شوک به هنگامی که اقدام به اجرای عملیات تهاجمی می نمایند، مد نظر است. بعلاوه، به هنگام رجوع به دیکشنری کمبریج، می توان دلالت های ضمنی وسیع تری را یافت که در بردارنده پارامترهایی است که ممکن است دربردارنده مواردی چون، تاثیرات فیزیکی و احساسی بر روی یک سیستم خاص، همراه با تاثیرات القایی- شوک مرتبط با یک رخداد دراماتیک، باشد که احتمال وقوع آنها در مبحث امنیت ملی و دفاع وجود دارد.

همانگونه که ذکر شد، بسیاری از ویژگی های محتوایی این دو تعریف در تعاریف پیشنهادی به وسیله بریتانیا در سال ۲۰۰۳  و آمریکا در ۲۰۰۷ وجود ندارند. در این ارتباط، نوعی سردرگمی نسبی در رابطه با آنکه آیا باید نسبت به برابر قرار دادن عبارات «شوک استراتژیک» و «غافلگیری استراتژیک» اقدام شود یا خیر وجود دارد. در ارزیابی ما، این دو مفهوم بصورت دو به دو ناسازگار نیستند بلکه در مقابل مکمل یکدیگر تلقی می شوند، و نواحی مختلفی از عملکردها در رشته امنیت و دفاع را پوشش می دهند.

قبل از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، تاریخ نشان دهنده مثال های بیشماری از فروپاشی کامل دولت ها به واسطه رخداد های نامشهود و پیش بینی نشده بوده است. در بررسی اول، این ضعف به نظر نشأت گرفته از تعدادی از عوامل شایع کلیدی می باشد. به هنگامی که برخی از شرایط به وجود آیند شوک استراتژیک به طور قطعی تری آمادگی بروز را خواهد داشت. دستیابی به یکسری از شاخص ها و علایم حیاتی و حساس نامشخص و بدون تعریف از سوی تحلیلگران، که غالباً منجر به تفکرات خشک و ثبات گرایی مفهومی می شود و می توان آن بعنوان کمبود یا ضعف ذهنی مقامات سیاسی یا نظامی، و همچنین ضعف و صلبیت سازمان های مردمی یا ملی توصیف نمود. ترکیب این شرایط ممکن است منجر به بروز حالتی شود که می توان آن را بعنوان فلج شدگی یا از کار افتادگی و عدم توانایی نشان دادن یک واکنش مناسب به هنگام بروز یک فاجعه خواند.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

۲- غافلگیری استراتژیک

غافلگیری نیروی متخاصم، به عنوان یک اصل در عملیات نظامی، به منزله یکی از اصولی مد نظر است که بر مبنای آن فرصت های موفقیت در زمینه به دست آوردن اهداف استراتژیک ارتقا یافته و این ارتقا بواسطه تاثیرات از کار افتادگی های شناختی یا دیگر تاثیرات القا شده به واسطه عملیات غیر مترقبه، و عدم پیش بینی سریع وقایع توسط دشمن و همچنین انجام سریع آن می باشد. غافلگیری نقش تعیین کننده ای را در حصول پیروزی در کلیه دوره های تاریخی داشته است، “کلیه فرماندهان بزرگ سعی در حاصل آوردن اصل غافلگیری در مانورهای استراتژیک و میادین نبرد خود داشته اند”.

برخی از تئوریسین های نظامی اذعان می دارند که ” در عین آنکه ظهور سریع فناوری های نظارتی و ارتباطاتی جدید سبب افزایش مشکل استتار حرکت تعداد زیادی از سربازان شده است، اصل غافلگیری آن نیست که دشمن بطور کامل در غافلگیری بماند بلکه این موضوع به هنگامی کفایت خواهد داشت که دشمن به هنگامی پی به غافلگیری ببرد که دیگر خیلی دیر شده باشد و نتواند عکس العمل های مؤثری را انجام دهد. بطور کلی، این موضوع مشخص شده است که غافلگیری در پارامترهایی چون ریتم، اندازه نیرو، جهت یا موقعیت عملیات اصلی و شروع غیر مترقبه عملیات نهفته است و عواملی که در تعامل با این غافلگیری هستند عبارتند از: شناسایی سریع و کارامد، اغفال یا فریب دادن دشمن و کاربرد حملات غیر مترقبه، عملیات امنیتی و تغییر تاکتیک و روش های مواجهه”. این تاثیرات، هم به صورت اخلاقی و هم مادی، که در بردارنده رویه های نظامی نیز هستند به وسیله اصل غافلگیری انجام شده که شامل روش های جدید و غیر مترقبه و فرآیندهایی جهت تعیین ویژگیهای اصلی و از دست دادن ابتکار عمل به وسیله نیروی خصم و عمل به یک حالت واکنشی در برابر رخدادهای به بار آمده می باشد.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

۳- تفاوت های مفهومی و مشابهات های بین غافلگیری­های استراتژیک و شوک استراتژیک

با توجه به دفاع و امنیت، Nathan Freier عنوان می نماید که بین غافلگیری استراتژیک و شوک استراتژیک تفاوت های عمده ای وجود ندارند. در این رابطه،  وی  از  نقطه  نظر  علمی مشخص می سازد که هیچگونه خط متمایز کننده ای بین شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک وجود ندارد. با این وجود، وی در می یابد که محدوده تمایز این دو به عنوان یک موضوع رخ داده تاثیر استراتژیک آن می باشد، یعنی میزان از هم گسیختگی به وجود آمده در سیستم و میزانی که بر مبنای آن ظاهر پیش ­بینی شده شوک ها را می توان در برنامه ریزی های استراتژیک و استراتژی های مربوطه فرمول بندی نمود. بنابراین، “شوک” و “غافلگیری” الزاماً مترادف نمی باشند، با این حال از نقطه نظر معنایی، آنها دارای استنباط ها و دلالت های ضمنی مشابهی هستند. آنها از دیگر رخدادهای غیر مترقبه مرتبط با اهمیت استراتژیک متمایز هستند چرا که قابل پیش ­بینی نبوده و بنابراین به صورت ناکافی می باشند یا حتّی آنها را نمی توان در استراتژی های امنیتی یا نظامی مدنظر قرارداد. رخداد آنها ممکن است سبب ایجاد یک ازهم گسیختگی استراتژیک و قطع عملیات سازمانهای اصلی شود و بر روی عملکردها و قابلیت زیست سیستم دفاع و امنیت ملی تاثیرگذار باشند.

شوک استراتژیک نه تنها متمایز از تاثیر غافلگیری برحسب اهمیت و احتمال رخداد می باشد، بلکه بر حسب اتخاذ سیستم با توجه به یک واقعیت جدید نیز مختلف خواهد بود. در زمینه عواقب بعدی یک شوک استراتژیک، این احتمال وجود دارد که سیستم با کمبود واکنش روبرو شود و این کمبود خود را در آنچه به طور شایع به عنوان فلج شدگی استراتژیک خوانده می شود نشان دهد. متعاقباً یک سیستم قابلیت نشان دادن واکنش از طریق کاربرد مکانیزم های داخلی خود را خواهد داشت تا آنکه میزان تاثیرات خارجی را کاهش دهد یا قابلیت پذیرش و تعدیل واقعیت های جدید را داشته باشد. در مقابل، تاثیر غافلگیری که به وسیله یک رخداد خارجی به یک سیستم تحمیل شده است قابل مدیریت بیشتری بوده و رخدادهای مرتبط تا میزانی قابل پیش ­بینی هستند و می­توان آنها را با استفاده از برنامه­های احتمال وقوع مختلف تحت پوشش قرار داد.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

۴- طبقه بندی شوک­های استراتژیک

در زمینه ایجاد هر نوع از رده بندی مفهومی، استقرار معیاری خاص برای انجام فرآیندهای دسته بندی و رده بندی موارد، مخصوصاً در رشته تحلیل امنیتی، مشکل می­باشد آنهم با توجه به مفهوم اولیه شوک استراتژیک که به عنوان عبارتی می­باشد که بوسیله دلالت­های ضمنی پیچیده و مختلفی توصیف می­گردد. با این حال در این تحقیق، ما سعی در ارائه دیدگاهی در زمینه درک رده بندی های تاثیر استراتژیک نموده و در این زمینه معیارهای مختلفی را مدنظر قرار می دهیم که محدود کننده انواع شوک استراتژیک می­باشند، و در این راستا منابع محتمل آنها را نیز مورد بازنگری قرار می دهیم.

معیارهایی در زمینه رده بندی شوک­های استراتژیک

در زمینه ایجاد معیارهایی برای دسته بندی شوک­های استراتژیک، نباید این موضوع را فراموش کنیم که این نوع موارد را می­توان بر مبنای خط مشی ­های خاص مختلف (نظیر ویژگی های سیاسی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی، اجتماعی و غیره) استنتاج، پیش ­بینی یا مشخص نمود. شوکهای استراتژیک را می­بایست بر حسب یک دیدگاه گسترده، ترجیحاً تاریخی، درک نمود. قابلیت پیش ­بینی و تحلیل ساختارهای مختلفی که خود مسئول نظارت بر خط مشی ­های توسعه و کمترل احتمال بروز اختلالات در رشته­های مختلف می­باشند، می بایست بر مبنای درک دینامیک رخدادها، فرصت ها و مشکل هایی باشند که در تعامل با یک واکنش به موقع و کارامد، در برابر موارد اجتناب ناپذیر، مد نظر هستند.

بنابراین، ما پیشنهاد می­نماییم که موارد ذیل را می­بایست در زمینه معیارهای رده بندی گسترده شوک استراتژیک شامل نمود:

• طبیعت شوک­ها یا وضعیت فیزیکی طبیعی

• محیط

• موقعیت و فاصله انتشار تاثیرات عملکردها یا رخدادها

• ابعاد فیزیکی- جغرافیایی و فضایی

• جزء یا مؤلفه شناختی- اطلاعاتی

• معیارهای مربوط به ترتیب تاریخی یا تسلسل زمانی وقوع- مدت یا مداومت آن در خلال زمان

• مقیاس و اهمیت تغییرات القا شده در یک سیستم.

منابع شوک­های استراتژیک

با توجه به دسته بندی منابع که ممکن است شامل شوک­های استراتژیک نیز باشد لازم است تا موارد ذیل را مدنظر قرار داد:

• مخالفین- طبیعت رقابتی و تعارض برانگیز ارتباطات در مبحث تجلی عملکردهای نظامی و امنیتی و واکنش های متقابل منطقی آن که ممکن است به چنین تاثیراتی بیانجامد، نهایتاً منجر به بروز شوک استراتژیک می­شود.

• محیط امنیتی- هنوز تعارضات سیاسی و نظامی بسیاری وجود دارند که نشأت گرفته از ادعای مالکیت اراضی، تعارضات مرزی، رقابت نظامی، منابع طبیعی و تفاوت های فرهنگی و قومی می­باشند، این تنش ها همچنان ادامه یافته و با بیشترین نتایج غیر مترقبه تداوم می­یابند.

• محیط اقتصادی و مالی- که قابلیت ایجاد تاثیرات فاجعه آمیز از طریق افزایش وابستگی بینابینی در بین سیستم­های پیچیده، نظیر منابع انرژی، شبکه حمل و نقل، تولید غذا و شبکه اینترنتی جهانی را دارند.

• سطح تکنولوژیکی- شکاف تکنولوژیکی را می­توان در تعامل با حصول مزیت ها یا مضرات خواند، که در نهایت در ترکیب با عوامل دیگر- مبنای صنعتی، نظامی، اجتماعی، انسانی و غیره ممکن است منجر به حصول شرایطی شود که مشخص کننده یک شوک استراتژیک هستند.

• فضای مجازی- که به عنوان یک پلتفرم یا سکو برای شروع حمله با تاثیرات معنی دار به شمار می­آیند و از قابلیت فلج سازی اقتصاد، ارتباطات، جریان سرمایه، ناوبری، ایمنی و تأسیسات نیروگاه های هسته­ای و غیره برخوردار هستند.

• محیط فیزیکی طبیعی (رخدادهای فاجعه آمیز شامل تغییر شرایط آب و هوایی)

• هویت های سیاسی، نظامی، فرهنگی، مذهبی

• پدیده جهانی سازی سبب ایجاد مضمون جدیدی از ویژگی های رسمی و غیر رسمی قدرت ملی شده است. مؤسسات منطقه­ای و بین المللی، دولت ها و بازیگران غیر دولتی، مخصوصاً شرکت های فراکشوری بزرگ، نظیر برخی از سازمان­های غیر دولتی (NGO)، گروه­های مذهبی، شرکت های امنیتی خصوصی، غیره که از ادوات پدیده جهانی شدگی استفاده نموده و سبب کاهش انحصار دولتی قدرت می­شوند.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک

نتیجه­ گیری

مضمون استراتژیک قرن بیست و یکم، در مقایسه با مضامینی که ما در حال تجربه آن هستیم، به سرعت در حال تغییر می­باشد. پیکربندی این مورد نه تنها موجب تعیین و تاثیرگذاری بر رویه های خطی سیر تکاملی می­شود، بلکه بر رخدادهایی که منجر به تغییرات دراماتیک غیر خطی و ناپیوستگی­ها در خصوص سیر تکاملی نواحی مختلف می گردد نیز اثرگذار خواهد بود- همانند ویژگی­های ژئوپلیتیکی، زندگی اجتماعی یا توسعه مسائل بشری.

در عصر جهانی شدگی، تهدیدهای امنیتی به عنوان رخدادهای فراکشوری به شمار می­آیند، که سبب می­گردند تا مسئله محافظت از قلمرو و شهروندان به عنوان یک اولویت به شمار آید. با این وجود، ویژگی اقتصادی از یک اشراف بیشتری برخوردار شده است به گونه­ای که خط مشی امنیتی بسیاری از دولت­ها تغییر نموده و همچنان با تغییر روبرو خواهد بود.

بر این مبنا ما نوعی تحلیل و ارزیابی در ارتباط با محتمل ترین شوک­ها در مبحث دفاع و امنیت و پیوستگی آنها با استراتژی­های امنیتی را در نظر گرفته و آن­ها را در برنامه­ریزی استراتژیک مشارکت می­دهیم و بر این مبنا فرصتی را جهت شناسایی براوردها یا اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه و واکنش­های مؤثر در برابر ریسک ها، تهدیدها و آسیب پذیری­ها که خود ممکن است در ارتباط با ظهور شوک های استراتژیک باشند در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می­دهیم.

شوک­های استراتژیک سبب ایجاد تاثیرات آبشاری یا متوالی با سلسله مراتب یا ترتیب­های متعددی شده و منجر به بروز تغییراتی در محتوای استراتژیک، رفتار تغییر شکل یافته و طرز عمل بازیگران می­شود.

با توجه به این موضوع، رهبران استراتژیک، در محصولات خود – استراتژی­های دفاعی و امنیتی- دارای وظیفه و مسئولیت بررسی ویژگی­های آتی با بهره­گیری از تخصص و تخیل خلاقانه می­باشند تا بدینوسیله قابلیت پاسخگویی سؤالات نشأت گرفته از نیاز در زمینه دانش موضوعی و درک شوک­های استراتژیک را داشته باشند.

شوک استراتژیک و غافلگیری استراتژیک