کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D – ایران ترجمه – Irantarjomeh

مقالات ترجمه شده آماده گروه پزشکی

مقالات ترجمه شده آماده کل گروه های دانشگاهی

مقالات

کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D، مخصوصا در بچه‌ها، زنان باردار، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، و هر کسی که در محیط سر بسته است و پوست خود را می‌پوشاند، متداول است. جلوگیری از کمبود ویتامین D و مداوای آن حائز اهمیت است تا بدین ترتیب از رشد و سلامت خود و استحکام استخوانها اطمینان حاصل کنیم. اگر فکر می‌کنید که در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستید و علائمی از قبیل درد ماهیچه و استخوان را مشاهده می‌کنید به پزشک خود مراجعه کنید. کمبود ویتامین D به راحتی قابل مداوا است و با استعمال مکمل‌های این ویتامین، می‌توان از بروز آن جلوگیری نمود. زنان باردار زنان شیرده، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، و دیگر افرادی که در خطر ابتلا به کمبود ویتامین D قرار دارند، باید از مکمل‌های این ویتامین استفاده کنند.

کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D چیست؟

کمبود ویتامین D بدین معنا است که ویتامین D کافی در بدن وجود ندارد. ویتامین‌ها، یک گروه شیمیایی هستند که برای سلامت بدن الزامی هستند. ویتامین D برای داشتن ماهیچه‌ها و استخوان‌های قوی لازم است. به علاوه در جلوگیری از دیگر بیماریها از قبیل سرطان، دیابت، مرض سل و بیماری قلبی مفید است.

چه کسانی به کمبود ویتامین D مبتلا می‌شوند؟

اگر بدانیم که ویتامین D از کجا نشات می‌گیرد، پاسخ به این سوال آسانتر است. ویتامین D با کمک نور آفتاب در پوست ساخته می‌شود ـ نور آفتاب، اصلی‌ترین منبع ویتامین D است ـ لازمه این امر آن است که پوست برهنه، و نور آفتاب مستقیم (و نه در پشت پنجره) باشد. افرادی که پوستشان تیره‌تر است به نور بیشتری نیاز دارند، تا به همان میزان ویتامین D دست یابند. این ویتامین در برخی غذاها نیز یافت می‌شود که عبارتند از: جگر، برخی از انواع ماهیها و زرده تخم مرغ. برخی از غلات و حبوبات هم، حاوی ویتامین D اضافی هستند.

کودکان در حال رشد، زنان باردار و زنان شیرده به ویتامین D اضافه نیاز دارند، زیرا لازمه رشدشان می‌باشد. بنابراین احتمال ابتلا به کمبود ویتامین D در گروههای زیر بیشتر است:

• زنان باردار یا شیرده

• نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و مادرانشان فاقد ویتامین D هستند یا دوران شیردهی‌آنها طولانی مدت است (این نوزادان را نباید از شیر مادر گرفت، بکله می‌توانند از شیر مادر به اضافه قطرات مکمل ویتامینی استفاده کنند ـ «اما شیر مادر همچنان، بهترین است».

• افرادی که پوستشان به میزان خیلی اندک در معرض نور آفتاب قرار دارد از قبیل افرادی که در محیط‌های سربسته هستند یا زمانی که بیرون می‌روند، پوست خود را می‌پوشانند، برای مثال کسانی که چادر می‌پوشند.

• افرادی که در وضعیتی قرار دارند که بدنشان، ویتامین D موجود را استعمال می‌کند از قبیل افرادی که مبتلا به بیماریهای شکمی، بیماری Crohn، و انواع بیماریهای کبدی و کلیوی هستند.

• افرادی که داروهای خاصی را مصرف می‌کنند، از جمله: کربامرفین، فنیتوین، پریمیدون یا باربیتورات (مسکن و خواب‌آور)

• افراد دارای پوست تیره یا از نواحی آسیای جنوبی، افراد سالمند و افرادی که کمبود ویتامین D در آنها ارثی است.

کمبود ویتامین D

کمبود ویتامین D تا چه حد متداول است؟

این امر بسیار شایع است. تحقیقات نشان می‌دهد که ۲ نفر از هر ۱۰ سالمند در انگلستان و ۹ نفر از هر ۱۰ نفر سالمند در ناحیه آسیایی جنوبی دچار کمبود ویتامین D هستند. بسیاری از افراد، نشانه‌های این بیماری را ندارند و از مشکل خود بی‌خبرند.

علایم کمبود ویتامین D چیست؟

در بسیاری از افراد علایمی مشاهده نمی‌شود و تنها تعداد معدودی از درد و خستگی شکایت دارند. دیگر علایم عبارتند از

• دردهای ماهیچه‌ای یا ضعف در ماهیچه‌ها. در کمبودهای شدید ممکن است سبب دشواری در ایستادن و بالا رفتن از پله‌ها شود و یا در برخی از افراد موجب راه رفتن بصورت «تاتی تاتی» شود.

• درد استخوان‌ها، که غالبا در پشت، لگن و پاها به چشم می‌خورد.

• کودکانی که با کمبود شدید این ویتامین مواجه باشند، دارای جمجمه و استخوان پای نرم هستند. این مشکل سبب می‌شود که پای آنها منحنی شکل و قوس مانند باشد. از دیگر نشانه‌ها در این بچه‌ها، رشد ضعیف و دندان‌های سست و یا دیر در آمدن دندانها می‌باشد.

• انقباض غضلانی (گرفتگی)، تشنج و دشواری در نفس کشیدن در نوزادان و کودکانی رخ می‌دهد که با کمبود شدید ویتامین D مواجه هستند.

کمبود ویتامین D

چگونه کمبود ویتامین D تشخیص داده می‌شود؟

این بیماری را می‌توان از سابقه پزشکی، علایم یا سبک زندگی بیمار حدس زد. با یک آزمایش خون ساده از سطح ویتامین D، می‌توان این بیماری را تشخیص داد. همچنین آزمایش خون برای سطح کلسیم و عملکرد کبد، می‌تواند تغییرات مربوط به سطح پایین ویتامین D را نشان دهد.

گاهی با اشعه X از مچ دست یک کودک، عسکبارداری می‌شود. با نگاه کردن به تغییرات بوجود آمده در مچ دست کودک، می‌توان تشخیص داد که مشکل او تا چه حد جدی است.

اگر علت این کمبود، واضح و آشکار نباشد یا دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن کم باشد، می‌توان آزمایشات دیگری نیز انجام داد. برای مثال اگر در آزمایش مشخص شد که دچار کم خونی هم هستید، باید آزمایش خون داده تا بیماری شکمی مورد بررسی قرار گیرد.

درمان کمبود ویتامین D چیست؟

توجه: اگر در دسته زنان باردار یا شیرده قرار دارید، به بخش بعدی هم حتما توجه کنید.

درمان بیماری آن است که از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنید. این مکمل‌ها، شکلی از ویتامین D است که اگروکلسفرول (ergocalciferol) یا کلسیفرول (calciferol) نامیده می‌شود. (دوز اگروکلسیفرول در واحدهایی بنام واحدهای داخلی یا Iu  نوشته می‌شود. برخی افراد به جای آن از میکروگرم   استفاده می‌کنند که همانند واحدهای دیگر نیست). راههای متعددی برای دریافت ویتامین D وجود دارد که عبارتند از:

تزریق

تزریق اندک ویتامین D برای حدود ۶ ماه کافی می‌باشد. این یک راه بسیار مناسب و موثر درمان است. این روش برای افرادی مناسب است که دارو خوردن را دوست ندارند و یا آن را فراموش می‌کنند.

شربتها یا قرص‌های دوز بالا

توانایی و استقامت افراد متفاوت است و یک دوز را می‌توان روزانه، هفتگی یا ماهانه مصرف نمود. این امر بستگی به وضعیت شما و روش درمانی دارد که پزشک شما از آن استفاده می‌کند. همیشه با پزشک خود مشورت نمائید که آموزش‌ها را به خوبی دریافت کرده‌اید. اگر دوز ویتامین D بالا باشد باید دارو را به درستی مصرف کنید. فایده درمان با دوز بالاتر آن است که، بهبود بیماری سریعتر صورت می‌گیرد و این مساله در کودکان در حال رشد حائز اهمیت است.

دوز استاندارد از قرص، پودر یا شربت

لازمه این امر آن است که به مدت ۱۲ ماه، هر روز این داروها مصرف شود، تا بدن بتواند ویتامین D از دست رفته را «به دست» آورد. این یک روش نسبتا آرام و تدریجی جایگزینی ویتامین D است، اما برای زمانی مناسب خواهد بود که کمبود ویتامین، اندک باشد و این روش به منظور پیشگیری مد نظر باشد. یکی از عیوب این روش آن است که تمامی این موارد شامل استفاده از کلسیم و دیگر ویتامین‌ها می‌باشد و ممکن است مزه آنها آنقدر تند باشد که برخی از افراد از آن خوششان نیاید. راه چاره این کار استفاده از روغن کبد ماهی است.

توجه: در مواقع خاص، باید در استفاده از مکمل‌های ویتامین D، توجه لازم را مبذول داشت:

• اگر برخی داروهای خاص را مصرف می‌کنید: دیگوکسین یا مدرهای تیازید از قبیل بندروفلومتازید. در این وضعیت باید از مصرف دوز بالای ویتامین D پرهیز نمود و مصرف دیگوکسین هم باید تحت نظر باشد.

• اگر شرایط طبی متفاوتی دارید: سنگ کلیه، برخی از انوع بیماری‌های کلیوی، بیماری کبدی یا بیماری هورمونی. در این وضعیت توصیه پزشکی لازم است.

• افرادی که سطح کلسیم بدنشان بالاست یا به نوع خاصی از سرطان مبتلا هستند، نباید ویتامین D مصرف کنند.

• اگر داروی خاصی را مصرف می‌کنید که با ویتامین D تداخل دارد، شاید به چیزی بیش از دوز مفید این ویتامین نیاز داشته باشید. این داروها عبارتند از کربامزپین، فینتوین، پریمیدون و باربیتورات‌ها.

اگر در دسته زنان باردار یا شیرده قرار دارید

ویتامین D مخصوصا برای زنان باردار و شیرده و نوزادان آنها اهمیت دارد، زیرا برای رشد آنان لازم است.

کمبود ویتامین D

پیشگیری

ویتامین D برای تمام زنان باردار، زنان شیرده و نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، توصیه می‌شود.

• زنان باردار و مادران شیرده : روزانه مصرف ۴۰۰ واحد (۱۰ میکروگرم) از ویتامین D توصیه می‌شود. این میزان را می‌توان بصورت قرص کلسیم/ ویتامین D و یا به شکل قرص مولتی‌ ویتامین با برچسب مناسب در دوران بارداری، مصرف نمود. برخی کارشناسان تصور می‌کنند، زنانی که در معرض نور آفتاب قرار ندارند به دوز بالاتری حدود ۸۰۰ واحد (۲۰ میکروگرم) روزانه نیاز دارند. زنان باردار می‌توانند از نسخه آزاد و یا ویتامین‌ها بهره گیرند.

• نوزادان : به تمام نوزادانی که از شیر مادر تغدیه می‌کنند، باید قطره ویتامین داده شود (Abidec یا Dalivit با میزان دوزی که بر روی برچسب مشخص شده است). ویتامین‌های آزاد از طریق برنامه Surestart که توسط کارشناسان بخش سلامت به شما ارائه می‌شوند، قابل دسترسی می‌باشند.

درمان ـ اگر تشخیص داده شود که به کمبود ویتامین D دچار هستید

دوز بالای ویتامین D تا بالای ۱۰۰۰ (۲۵ میکروگرم) را بطور روزانه می‌توان مصرف نمود (در برخی موارد، از دوز بالاتر برای درمان زنان باردار استفاده می‌شود).

نکته قابل توجه: اگر در دسته زنان باردار و شیر ده قرار دارید نباید از دوز بالای ویتامین D استفاده کنید (تزریق و یا دوز بالای قرص و شربت ویتامین D که در بالا به آنها پرداختیم). این ابهام به دلیل آن است که نمی‌دانیم آیا این دوزها برای نوزادان بسیار بالاست یا نه. پزشکان باید نسبت به دوز ویتامین D که به زنان باردار و شیرده تجویز می‌کنند، آگاه باشند و غالبا آن را به دوز روزانه ۱۰۰۰ واحد محدود می‌کنند. این میزان دوز بی‌خطر است. احتمال آن می‌رود که دوز بالاتر این ویتامین برای زنان باردار بی‌خطر باشد، اما باید منتظر رهنمودهای بیشتر در این زمینه باشیم.

نکته قابل توجه: اگر باردار هستید، از مکمل‌هایی که حاوی مقدار زیاد ویتامین D است، استفاده کنید. مصرف مکمل‌هایی که دارای برچسب، مناسب برای بارداری هستند، بی‌خطر است. همچنین از خوردن جگر که سرشار از ویتامین A است، پرهیز کنید، زیرا برای جنین مضر می‌باشد. اما اگر نوزاد را با شیر خود تغذیه می‌کنید، مصرف ویتامین A بی‌خطر است.

آیا مصرف مکمل‌های ویتامین عوارض جانبی را به دنبال دارد؟

اگر ویتامین D را مطابق دوز تجویز شده مصرف کنیم، احتمال بروز عوارض جانبی بسیار اندک و غیر معمول است. اما مصرف دوزهای بسیار بالا، سطح کلسیم خون را افزایش می‌دهد. این مساله منجر به بروز علایمی از قبیل تشنگی، دفع ادرار بمقدار زیاد، حالت تهوع یا استفراغ، سرگیجه و سردرد می‌شود. اگر چنین علایمی را مشاهده کردید سریعا به پزشک خود مراجعه کنید تا سطح کلسیم بدنتان با یک آزمایش خون مشخص شود.

در برخی از راهکارها توصیه می‌شود افرادی که دوز بالای ویتامین D را مصرف کنند، سطح کلسیم بدنشان باید در طی چند هفته نخست کنترل شود. اما در عمل، تا زمانیکه علائمی از وجود کلسیم بالا، چنانچه قبلا ذکر کردیم، مشاهده نشود، کنترل معمولا صورت نمی‌گیرد.

نتیجه کمبود ویتامین D چیست؟

نتیجه غالبا بسیار خوب است. معمولا هم سطح ویتامین و هم نشانه‌ها به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند. اما زمان زیادی (ماهها) زمان خواهد‌برد، تا استخوانها بهبود یابند. بنابراین اگر علائمی از قبیل درد استخوان دارید، بهبود آن مستلزم گذر زمان است.

کمبود شدید ویتامین D، برخی عواقب احتمالی را به دنبال دارد (به قسمت پایین توجه کنید). بسیاری از این عواقب، با درمان، بهبود یافته یا برطرف می‌شوند. کمبود بسیار شدید و طولانی مدت، منجر به مشکلات استخوانی می‌شود (نرمی استخوان) که اگر درمان آن به تعویق بیفتد می‌تواند سبب ناهنجاری یا بدشکلی عضو شود.

آیا کمبود ویتامین D عواقبی را به دنبال دارد؟

معمولا کمبود جزئی و کوتاه مدت ویتامین D علائمی را به همراه ندارد. اما کمبود طولاتی مدت این ویتامین خطر ابتلا به پوکی استخوان (نازک شدن استخوان‌ها و شکستگی آنها در سنین پیری) را افزایش می‌دهد. خطر ابتلا به دیگر انواع بیماریها نیز افزایش می‌یابد. این مساله دقیقا مشخص نیست، اما احتمال آن می‌رود که ویتامین D به پیشگیری از برخی بیماریها نظیر دیابت، بیماری قلبی و سرطان کمک کند.

کمبود شدید و طولانی مدت می‌تواند منجر به مشکلات پزشکی شود که عبارتند از:

• نرمی استخوانها ـ این مساله منجر به نرمی استخوان در بچه‌ها و نرمی و شکستگی استخوان در سالمندان می‌گردد.

• کمبود شدید ویتامین D می‌تواند سطح پایین کلسیم در خون را به دنبال داشته باشد. اگر سطح کلسیم در خون خیلی کم بشود، می‌تواند منجر به گرفتگی ماهیچه و تشنج گردد. نوزادان هم ممکن است دچار مشکل در نفس کشیدن شوند. این علایم درمان فوری را می‌طلبند.

• مشخص شده است که کمبودهای بسیار نادر و شدید، سبب ضعف و سستی ماهیچه قلب می‌شوند که با درمان بوسیله ویتامین D بهبودی می‌یابند.

اقدامات بعدی و پیگیریهای پزشکی

اکثر افرادی که به علت کمبود ویتامین D، تحت درمان هستند، باید چند هفته یا چند ماه پس از شروع درمان، مورد آزمایش و بازبینی قرار گیرند ـ این امر بستگی به آن دارد که علائم بیماریشان تا چه حد شدید باشد. یک آزمایش مجدد هم پس از یک سال توصیه می‌شود.

کمبود ویتامین D

پیشگیری

زمانیکه به علت کمبود ویتامین D تحت درمان قرار گرفتید باید پیشگیری کنید تا این کمبود برطرف شود و از معالجه در آینده معاف شوید. تغییر رژیم غذایی و نور آفتاب می‌تواند به شما کمک کند (به قسمت زیر توجه کنید). بسیاری از افراد تصور می‌کنند که تغییر رژیم غذایی و بهره گرفتن از نور آفتاب دشوار است. بنابراین از مکمل‌های ویتامین D در طولانی مدت استفاده می‌کنند. مکمل‌هایی که برای پیشگیری از بروز کمبود این ویتامین بکار می‌روند، بدین ترتیب می‌باشند:

• کودکان زیر یکسال: باید روزانه ۲۰۰ واحد (۵ میکروگرم) از ویتامین D استفاده کنند. به نوزادانی که از شیر مادر تغدیه می‌کنند باید قطره ویتامین داده شود. نوزادانی که از شیر با فرمول خاص تغذیه می‌شوند و به قطره ویتامین نیازی ندارند. زیرا این شیر حاوی ویتامین D می‌باشد.

• کودکان بالاتر از یکسال: باید روزانه از ۴۰۰-۲۸۰ واحد (۱۰-۷ میکروگرم) ویتامین D مصرف کنند. این میزان غالبا بصورت قطره ویتامین یا قرص ارائه می‌شود. نوزادانی که از شیر با فرمول خاص تغذیه می‌کنند، نیازی به قطره ویتامین ندارند، چون این شیرها خود حاوی ویتامین D می‌باشد. اما زمانیکه از شیر مادر گرفته می‌شوند و شیر معمولی می‌خورند، باید مکمل‌ها را تجویز نمود، زیرا شیر معمولی در انگلستان حاوی ویتامین D اندکی است (توجه: برخی کشورهای خارج از انگلستان به شیر معمولی ویتامین اضافه می‌کنند).

• افراد بالغ: مصرف مکمل‌های ۴۰۰ واحدی (۱۰ میکروگرم) بصورت روزانه. اما افرادی که از نور آفتاب بهره نمی‌گیرند و یا افراد مسن‌تر به مقدار بیشتری نیاز دارند ـ تقریبا ۸۰۰ واحد (۲۰ میکروگرم) بصورت روزانه.

• احتمال به نیاز دوزهای پیشگیری بیشتر در شرایط خاص: بطور مثال، برای افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند (از قبیل کربامزپین، فنیتوین، پریمیدون و باربیتورات) و مبتلا به امراض از قبیل بیماری کلیوی یا کبدی.

به جای مصرف مکمل‌های معمولی ویتامین D می‌توان از روغن کبد ماهی استفاده نمود (زیرا همان میزان ویتامین D را در بر دارد). در هر حال اگر باردار هستید، در مصرف روغن کبد ماهی دقت کنید. زیرا این روغن حاوی ویتامین A هم هست که ممکن است میزان زیاد آن مضر باشد (به بخش بارداران توجه کنید). راه دیگر در عوض مصرف مکمل‌های روزانه، استفاده از قرص، شربت و آمپول با دوز بالا و فواصل طولانی مدت می‌باشد. مثلا از قرص دوز بالا بصورت هفتگی یا ماهانه و یا تزریق آمپول هر ۶ تا ۱۲ ماه استفاده نمائید. می‌توانید در مورد این جایگزین‌ها با دکتر خود مشورت کنید.

رژیم غذایی و نور آفتاب برای ویتامین D

غذایی که حاوی مقدار مناسب ویتامین D هستند عبارتند از: جگر، برخی از ماهیها (مخصوصا روغن ماهیهایی از قبیل شاه‌ ماهی، ساردین، قرل‌آلا، ماهی آزاد، ماهی تن و ماهی اسقومری یا ماکرو)، زرده تخم‌مرغ و غذاهای «مقوی» (که ویتامین D افزوده دارند) از قبیل برخی انواع مارگارین و غلات صبحانه.

نور آفتاب: ۱۵ دقیقه آفتاب گرفتن به مدت ۳ بار در هفته از ماه آوریل تا سپتامبر با دست، بازو و صورت برهنه، برای افرادی که دارای پوست روشن هستند، کافی می‌باشد. افرادی که پوستشان تیره‌تر است به آفتاب بیشتری نیاز دارند (البته نمی‌دانیم که تا چه حد بیشتر). اما در زمستان و در آب و هوای سرد نور آفتاب به حد کافی نیست تا سطح ویتامین D را حفظ کند.